Hiện nay, trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh có nhiều trường hợp khu đất có diện tích và hình thể đất nhỏ hẹp, không đủ chuẩn quy hoạch đô thị xây dựng, có nguồn gốc do Nhà nước quản lý, thuộc lối đi chung hoặc khoảng hở giữa 02 nhà, do 01 chủ sử dụng hoặc cán bộ có nhà liền kề với diện tích sử dụng chung, hiện không còn sử dụng làm thông hành địa dịch hoặc cống  thoát nước khu vực mà chỉ có thể chuyển nhượng quyền sử dụng đất cho chủ sử dụng đất liền kề có nhu cầu sử dụng để hợp khối, trên cơ sở thỏa thuận hoặc không có tranh chấp, khiếu nại của các hộ có quyền lợi liên quan. Trên thực tế, nhu cầu sử dụng đất đối với các khu đất này để hợp khối với nhà hiện hữu của người dân tương đối nhiều tại thành phố Hồ Chí Minh.

Theo quy định của pháp luật đất đai, việc giải quyết trường hợp giao đất có thu tiền sử dụng đất đối với phần đất nhỏ hẹp cho chủ sử dụng đất liền kề với mục đích hợp thửa làm đất ở là phù hợp với quy định về việc giao đất ở cho hộ gia đình, cá nhân được quy định tịa Luật Đất đai năm 2013. Tuy nhiên, trường hợp giao đất có thu tiền sử dụng đất đối với phần diện tích nhỏ hẹp cho chủ sử dụng đất liền kề với mục đích hợp thửa làm đất ở không thuộc trường hợp giao đất không thông qua đấu  giá quyền sử dụng đất theo quy định tại Điều 118 Luật Đất đai, đồng thời thẩm quyền xem xét, quyết định cho phép giao đất không thông qua đấu giá quyền sử dụng đất trong “các trường hợp khác” là của Thủ tướng Chính phủ. Theo đó, việc ban hành Quyết định này là cần thiết, sẽ góp phần giải quyết vướng mắc trong việc giao đất, cho thuê đất đối với các phần đất nhỏ hẹp cho các chủ sử dụng đất liền kề đối với địa bàn thí điểm TP.HCM, từ đó có chính sách đối với các tỉnh trên địa bàn cả nước.

Về phạm vi điều chỉnh, dự thảo Quyết định quy định việc giao đất, cho thuê đất đối với các thửa đất có diện tích nhỏ hơn diện tích tối thiểu được tách thửa do Nhà nước trực tiếp quản lý cho người sử dụng đất liền kề trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. Quyết định này không điều chỉnh đối với phần diện tích đất liền kề với nhà ở cũ thuộc sở hữu nhà nước theo quy định của pháp luật về nhà ở. Đối với các thửa đất có diện tích nhỏ hơn diện tích tối thiểu được tách thửa có nguồn gốc do Nhà nước quản lý nhưng để bị lấn, bị chiếm thì giải quyết theo quy định tại Điều 22 của Nghị định số 43/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Đất đai.

Dự thảo Quyết định quy định về các nội dung: Nguyên tắc giao đất, cho thuê đất đối với các phần đất nhỏ hẹp cho chủ sử dụng liền kề; Điều kiện giao đất có thu tiền sử dụng đất, cho thuê đất đối với các phần đất nhỏ hẹp cho chủ sử dụng liền kề; Hình thức giao đất, cho thuê đất; Xác định mục đích sử dụng, thời hạn sử dụng đất khi thực hiện giao đất, cho thuê đất đối với thửa đất có diện tích nhỏ hơn diện tích tối thiểu được tách thửa cho người sử dụng liền kề; Giá đất để Nhà nước giao đất có thu tiền sử dụng đất, cho thuê đất; Thẩm quyền, trình tự, thủ tục giao đất có thu tiền sử dụng đất hoặc cho thuê đất; trách nhiệm tổ chức thực hiện.

Toàn cảnh cuộc họp

Tại cuộc họp, các thành viên ban soạn thảo, tổ biên tập đều thống nhất cao về sự cần thiết ban hành Quyết định này. Đồng thời đề nghị bổ sung, làm rõ hơn một số nội dung về phạm vi, nguyên tắc giao đất, điều kiện giao đất, hình thức giao đất, cho thuê đất…  

Đại diện Sở Tài nguyên và Môi trường TP. Hồ Chí Minh cho biết, trong quá trình phát triển đô thị, kể cả chỉnh trang hoặc xây dựng mới trên địa bàn xuất hiện nhiều khu đất, thửa đất do Nhà nước quản lý có diện tích nhỏ hơn diện tích tối thiểu được phép tách thửa hoặc có diện tích lớn hơn diện tích đất tối thiểu được phép tách thửa nhưng hình thể khu đất, thửa đất không phù hợp để xây dựng nhà ở, công trình độc lập. Trên cơ sở tổng hợp báo cáo của 6/24 quận, huyện mới đây cho thấy, tại Quận 6 có 113 khu đất; quận 8 có 84 Khu; Quận 11 có 3 khu; quận 12 có 32 khu; Quận Bình Tân có 24 khu và huyện Nhà Bè có 4 khu đất diện tích bình quân 1 khu là 12,8m2. Hiện nay có nhiều người sử dụng đất liền kề đề nghị được giao cho thuê không qua đấu giá quyền sử dụng đất đối với diện tích này nhằm phục vì nhu cầu sinh hoạt, sản xuất hoặc kinh doanh. Đồng thời, phần lớn các khu này không thể tổ chức đấu giá do không thể xây dựng công trình độc lập dẫn tới để trống ảnh hưởng mỹ quan, thất thu ngân sách, khó quản lý… Do đó, việc ban hành Quyết định này là rất cần thiết hiện nay để quản lý sử dụng các khu, thửa đất này hiệu quả, đảm bảo cảnh quan môi trường đô thị, góp phần tăng thu ngân sách…

Phát biểu kết luận cuộc họp, Thứ trưởng Nguyễn Thị Phương Hoa, Trưởng Ban soạn thảo một lần nữa nhấn mạnh sự cần thiết ban hành Quyết định này, sẽ góp phần giải quyết vướng mắc trong việc giao đất, cho thuê đất đối với các phần đất nhỏ hẹp cho các chủ sử dụng đất liền kề đối với địa bàn thí điểm TP.HCM, từ đó có chính sách đối với các tỉnh trên địa bàn cả nước. Vì thực tế hiện nay không chỉ thành phố Hồ Chí Minh mà nhiều tỉnh, thành phố trong cả nước cũng đang vướng mắc trong xử lý các thửa đất nhỏ hẹp.

Đánh giá cao ý kiến đóng góp của các thành viên ban soạn thảo, Thứ trưởng cho rằng đây là những ý kiến hay, xác đáng, giúp cho Bộ Tài nguyên và Môi trường xây dựng dự thảo có tính khả thi cao hơn.  Thứ trưởng yêu cầu Thường trực Ban soạn thảo, Tổ biên tập tiếp thu các ý kiến của các thành viên để hoàn thiện dự thảo, trong đó thống nhất thu hẹp phạm vi chỉ áp dụng đối với trường hợp đất ở. Đề nghị Sở Tài nguyên và Môi trường báo cáo sớm để Bộ tổng hợp trình Bộ Tư pháp thẩm định. Thứ trưởng cũng đề nghị các thành viên ban soạn thảo của các bộ, ngành, địa phương tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Bộ Tài nguyên và Môi trường để đảm bảo trình Chính phủ dự thảo đúng thời gian quy định.