Loài người đã trải qua 2 giai đoạn phát triển kinh tế, kinh tế nông nghiệp trên cơ sở lao động chân tay và đất đai, kinh tế công nghiệp trên cơ sở máy móc thay thế lao động chân tay và nguyên liệu từ tài nguyên thiên nhiên. Quá trình công nghiệp hoá là quá trình phát triển tất yếu để đưa nền kinh tế nông nghiệp chuyển sang nền kinh tế công nghiệp. Nhiều nước công nghiệp phát triển đã bước sang một giai đoạn phát triển kinh tế tiếp theo, đó là kinh tế tri thức hay còn gọi là kinh tế hậu công nghiệp. Kinh tế tri thức được đặt trên nền tảng của lao động trí óc tạo giá trị gia tăng cho mọi loại sản phẩm của xã hội từ quản lý xã hội, quy hoạch phát triển, sản xuất nông nghiệp, sản xuất công nghiệp, kinh doanh, dịch vụ. Xây dựng và phát triển kinh tế tri thức cũng là một bước đi tất yếu để chuyển từ kinh tế công nghiệp sang kinh tế tri thức.

Đất nước ta hiện nay đang thực hiện quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Mục tiêu của quá trình này là thực hiện chuyển dịch cơ cấu kinh tế từ một đất nước nông nghiệp sang đất nước công nghiệp và hiện đại hoá nền kinh tế - xã hội theo hướng xây dựng hạ tầng cho phát triển kinh tế tri thức.

Nền kinh tế tri thức có một số đặc điểm cơ bản: Một là lao động trí óc trở thành lao động trực tiếp ra của cải vật chất, là một thành phần của hạ tầng cơ sở; hai là sản phẩm của chất xám là hàng hoá; ba là thông tin và công nghệ thông tin trở thành yếu tố chi phối việc phát triển kinh tế - xã hội; bốn là vấn đề kinh tế - xã hội không chỉ thu hẹp trong phạm vi quốc gia mà là vấn đề cần tới sự phối hợp khu vực và toàn cầu.

Sản phẩm đo đạc và bản đồ trong giai đoạn trước đây đáp ứng trước hết cho nhu cầu của đất nước phục vụ quản lý Nhà nước. Để thực hiện đo đạc làm sản phẩm bản đồ cho một khu vực, chúng ta cần thời gian tính theo năm. Đầu tư lớn, giá trị sản phẩm cao nhưng khi có được sản phẩm thông tin đã bị muộn so với thực tế khá nhiều. Giá trị sử dụng của thông tin đo đạc và bản đồ mới chỉ trong khu vực quản lý Nhà nước, thông tin đó chưa phải là một nhu cầu sử dụng cả xã hội.

Trong giai đoạn xây dựng nền móng của nền kinh tế tri thức, vấn đề chuẩn bị cơ sở hạ tầng thông tin được đặt lên hàng đầu như một trọng điểm. Hạ tầng thông tin ở đây được hiểu là bao gồm cơ sở dữ liệu, thiết bị của công nghệ thông tin, người lao động chất xám. Trong số tất cả các cơ sở dữ liệu cần thiết cho sự phát triển kinh tế tri thức, cơ sở dữ liệu địa lý (dữ liệu đo đạc và bản đồ) đóng một vai trò quan trọng vì đó là nền tảng để xác định thuộc tính không gian và thời gian của các loại dữ liệu khác. Như vậy, lĩnh vực đo đạc và bản đồ đứng trước một loạt các nhiệm vụ mới nhằm đáp ứng cho quá trình xây dựng hạ tầng của nền kinh tế tri thức:

1. Cần phải có thiết bị và con người để đẩy nhanh tiến độ đo đạc (quá trình thu nhận thông tin) và tiến độ thành lập bản đồ (quá trình xử lý thông tin đo đạc để lập bản đồ).

Nhờ sự phát triển của công nghệ thông tin và công nghệ vệ tinh, các thiết bị đo đạc và bản đồ đã thay đổi hoàn toàn, chuyển sang mặt của công nghệ thông tin. Lĩnh vực đo đạc và bản đồ nước ta cũng đã tiếp cận được hầu hết thể loại công nghệ này và đã đưa vào sản xuất. Đó là 3 nhóm công nghệ GPS, toàn đạc điện tử số, thuỷ chuẩn số, bay chụp ảnh số, đo vẽ đáy biển bằng công nghệ số, đo vẽ ảnh số, thành lập bản đồ số…Sản phẩm bản đồ cho một khu vực lớn chúng ta có thể tính tới thời gian theo tháng, đáp ứng ngay được đòi hỏi của thực tế. Vừa qua, Công ty Đo đạc Địa chính và Công trình đã thể hiện đầy đủ năng lực công nghệ mới của đo đạc và bản đồ trong dự án lập bản đồ địa hình nền TP. Hồ Chí Minh trong thời gian vài tháng.

2. Xây dựng cơ sở dữ liệu địa lý, hệ thống thông tin địa lý trong một chuẩn quốc gia thống nhất.

Thông tin địa lý là thông tin nền để trên đó thể hiện các thông tin khác phục vụ cho các mục đích riêng. Lúc này, các tờ bản đồ riêng biệt như trước đây đã làm phải được tổ chức lại trong một cơ sở dữ liệu địa lý theo chuẩn thống nhất, có đủ biện pháp để bảo vệ an toàn dữ liệu, an ninh dữ liệu. Đối với một nền kinh tế - xã hội nông nghiệp hoặc giai đoạn đầu của nền kinh tế - xã hội công nghiệp, cơ sở dữ liệu địa lý chưa phải là một nhu cầu thực sự. Trong giai đoạn phát triển sau của nền kinh tế - xã hội công nghiệp và đặc biệt trong nền kinh tế - xã hội tri thức, mọi quá trình đều đòi hỏi phải có cơ sở dữ liệu địa lý. Hiện nay, một số lớn các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương nước ta đã có nhu cầu bức xúc phải thành lập hệ thống thông tin địa lý để hiện đại hoá quản lý Nhà nước theo hướng xây dựng Chính phủ điện tử. Nhiều doanh nghiệp đã sử dụng hệ thống thông tin địa lý này để quản lý sản xuất, kinh doanh. Từng bước, mỗi người dân đều có nhu cầu tra cứu thông tin phục vụ riêng cho mình, đặc biệt, Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh đang chuẩn bị triển khai các dự án SAGOGIS và HANOGIS.

3. Cần phải chuẩn bị thiết bị và con người để ứng dụng hệ thống thông tin địa lý phục vụ các nhu cầu quản lý Nhà nước, quản lý xã hội, quản lý sản xuất và dịch vụ, giáo dục và đào tạo, nghiên cứu khoa học, nâng cao dân trí.

Việc chuẩn bị lực lượng thiết bị và con người để ứng dụng hệ thống thông tin địa lý phục vụ các nhu cầu đa dạng của quản lý, doanh nghiệp, tổ chức và từng người dân là một đòi hỏi cần tính toán cẩn thận, có bước đi đạt hiệu quả. Lúc này cần hiểu hệ thống thông tin địa lý không phải chỉ ở trên một máy tính mà cần xây dựng hệ thống đó vận hành trên một hệ mạng máy tính ở dạng mạng cục bộ (LAN) hay mạng diện rộng (WAN), đặc biệt cần phổ cập những thông tin cần thiết lên mạng Internet, mạng Internet quốc gia hay toàn ngành.

Những nhiệm vụ đặt ra như trên chính là những cơ hội cho sự phát triển của lĩnh vực đo đạc và bản đồ. Thông tin đo đạc và bản đồ (thông tin địa lý) không chỉ còn là nhu cầu cho quản lý của Nhà nước, không chỉ còn là nhu cầu đối với trong nước. Thông tin này cần cho toàn bộ nền kinh tế xã hội, cho sản xuất, cho kinh doanh, cho bảo vệ môi trường, cho nhu cầu tra cứu của mỗi người. Đồng thời, thông tin này cũng cần cho những hoạt động thống nhất hành động của khu vực cũng như của toàn cầu.

Vận hội lớn bao giờ cũng kèm theo những thách thức lớn. Trước hết, chúng ta cần có công nghệ mới, công nghệ luôn được nâng cấp theo nhịp độ phát triển của công nghệ thông tin. Thách thức này có thể vượt qua nếu chúng ta có đầu tư, có giải pháp tốt để lựa chọn công nghệ phù hợp. Thứ hai, chúng ta cần có nguồn nhân lực đủ trình độ và giải quyết tốt vấn đề nhân lực đang sử dụng công nghệ truyền thống. Vấn đề đào tạo nguồn nhân lực là một vấn đề khó đối với những lĩnh vực kỹ thuật là chuyên môn ngành hẹp. Giải pháp đa dạng hoá đào tạo lúc ngày có vai trò khá quan trọng như đào tạo thêm về đo đạc và bản đồ cho cán bộ tin học hoặc đào tạo nâng cao về công nghệ thông tin cho cán bộ đo đạc và bản đồ; đào tạo thông qua công việc; đào tạo phổ cập qua hệ thống thông tin đại chúng,…Thứ ba, tìm nguồn kinh phí và sử dụng tốt nguồn kinh phí để xây dựng cơ sở dữ liệu địa lý. Thách thức này đòi hỏi chúng ta phải có bước đi thận trọng, xây dựng chuẩn thống nhất, tránh thực hiện trùng lặp, chất lượng dữ liệu bảo đảm.

Mỗi cán bộ, nhân viên làm việc trong lĩnh vực đo đạc và bản đồ cần nhận rõ những vận hội và thách thức đối với ngành trong giai đoạn hiện nay để đưa hoạt động của lĩnh vực này đóng góp thiết thực vào việc xây dựng hạ tầng thông tin của đất nước.