Thứ nhất, đối với văn bản Trung ương cần thống nhất quy định về thành lập, hoạt động của Hội đồng bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Quy định những nhiệm vụ quyền hạn cơ bản của các chủ thể tiến hành công tác thu hồi đất trong Nghị định của Chính phủ. Đối với địa phương, trên cơ sở quy định của trung ương ban hành quy chế phối hợp giữa các chủ thể trong quá trình thực hiện trình tự, thủ tục thu hồi đất trên tinh thần khoa học, chặt chẽ, rõ ràng và chủ động cho các tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường giải phóng mặt bằng.

PGS.TS Phan Trung Hiền

Thứ hai, văn bản Trung ương cần quy định những nguyên tắc và chủ trương cho xây dựng thủ tục rút gọn hoặc nếu có thể sẽ bổ sung trong Điều 69 Luật Đất đai một khoản quy định về thủ tục rút gọn. Địa phương trên cơ sở nguyên tắc đó, xây dựng các bước cụ thể và trách nhiệm các chủ thể khi triển khai thủ tục rút gọn.

Mặt khác, hiện nay Luật Đất đai 2013 và Nghị định 44/2014/NĐ-CP không có hướng dẫn về việc giám sát của người dân trong quá trình định giá đất. Pháp luật đất đai và các văn bản có liên quan chưa có quy định về thành phần tham gia vào Ban cưỡng chế thực hiện quyết định kiểm đếm bắt buộc. Hơn nữa, các quy định về cưỡng chế thu hồi đất cũng cần được bổ sung như: thời gian quản lý tài sản sau cưỡng chế và những thời điểm không nên thực hiện cưỡng chế thu hồi đất.

Thứ ba, địa phương cần ban hành quy định cụ thể về trách nhiệm thông tin quy hoạch, đặc biệt là khu vực có dự án thu hồi đất cần được công bố thông qua tổ chức họp dân công bố thông tin về kế hoạch sử dụng đất, khi thông tin xác định rõ ranh giới khu đất và số hộ bị ảnh hưởng và phổ biến cả quyền, nghĩa vụ của người dân trong khu vực quy hoạch dự án.

Thứ tư, văn bản trung ương cần cụ thể hóa Điều 69 Luật Đất đai và Điều 17 Nghị định 43/2014/NĐ-CP, Thông tư 30/2014/TT-BTNMT quy định về thông báo thu hồi đất tổng thể, điều chỉnh bỏ đi những nội dung quá chi tiết trong biểu mẫu Thông báo hiện nay khi mà cơ sở dữ liệu đất đai của chúng ta chưa hoàn chỉnh. Bên cạnh đó, nội dung trong biểu mẫu cần bổ quy thông báo về cả quyền và nghĩa vụ của người dân từ khi có thông báo thu hồi đất hoặc có thể chỉ thông báo những gì mà người dân không được làm đối với đất và tài sản gắn liền kể từ khi có thông báo. Địa phương phải chủ động thực hiện dự án tái định cư nhằm đảm bảo thông báo cụ thể chính xác nơi bố trí tái định cư chứ không thông báo chung chung.

Thứ năm, văn bản trung ương (Sửa đổi Luật Đất đai hoặc Nghị định 47/2014/NĐ-CP) cần quy định cụ thể hiệu lực của Thông báo thu hồi đất và thời gian cụ thể từ khi hoàn tất kiểm đếm đến khi phê duyệt Phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư nhằm đảm bảo chặt chẽ của trình tự và quyền lợi của người có đất thu hồi.

Thứ sáu, địa phương cần quy định thủ tục ghi hình, ghi ảnh hiện trạng khu đất làm căn cứ bồi thường. Bởi đây là căn cứ quan trọng khi xét tính pháp lý đối với tài sản gắn liền với đất. Quy định thủ tục này góp phần ngằn chặn tình trạng cố tình tạo lập tài sản đón đầu thu hồi đất để được bồi thường và có căn cứ chặt chẽ trong giải quyết thắc mắc, khiếu nại khi giải phóng mặt bằng.

Từ đây đến năm 2021, TP.Cần Thơ sẽ tiến hành thu hồi hàng trăm ha đất ven đường Võ Văn Kiệt để phục vụ nhu cầu kêu gọi đầu tư triển khai quy hoạch Khu đô thị mới

Thứ bảy, Luật cần quy định cụ thể thời điểm định giá tài sản gắn liền với đất, có thể gọi là “ngày định giá” và chủ thể tiến hành định giá – nên thuê tổ chức tư vấn định giá độc lập, nhưng phải bổ sung quy định về kinh phí cho hoạt động này, đặc biệt là đối với các dự án nhỏ, tổng chi phí dự án thấp. Địa phương quy định cụ thể trách nhiệm của các cơ quan trong quá trình định giá.

Thứ tám, văn bản trung ương cần quy định bổ sung Phương án tổng thể về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư để thông báo đến người dân khi triển khai thông báo thu hồi đất. Sửa đổi và ban hành các quy định chi tiết về lấy ý kiến Phương án đào tạo nghề, hỗ trợ tìm kiếm việc làm. Địa phương cần có quy định cụ thể về lập, thẩm định và phê duyệt Phương án đào tạo, chuyển đổi nghề, hỗ trợ tìm kiếm việc làm, do Phương án này hiện nay được lập cùng lúc với Phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư nên bị mờ nhạt, do người dân chủ yếu quan tâm mức bồi thường và tái định cư.

Thứ chín, Điều 199 Luật Đất đai 2013 cần được hướng dẫn cụ thể. Nghị định cần có những quy định cụ thể về hình thức giám sát, nội dung giám sát, giới hạn của quyền giám sát và cả biện pháp đảm bảo quyền giám sát. Địa phương cần chủ động trên tinh thần Luật, tiếp cận thông tin quy định những biện pháp cụ thể để đảm bảo quyền giám sát của nhân dân trong quá trình thu hồi đất.

Mười là, văn bản trung ương cần quy định cụ thể những nội dung giám sát, phương thức giám sát và phản biện trong từng bước thực hiện thu hồi đất. Hệ thống Mặt trận và các tổ chức thành viên cần thường xuyên tập huấn chuyên môn về công tác thu hồi đất nhằm đảm bảo tính chính xác, hiệu quả của giám sát, phản biện.

PGS.TS Phan Trung Hiền, nhấn mạnh: Để hoàn thiện quy trình thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh, phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, nhóm nghiên cứu kiến nghị trung ương cần sửa đổi, bổ sung hoàn chỉnh Luật Đất đai và các văn bản hướng dẫn thi hành. Cơ quan chức năng địa phương cần quy định về trình tự, thủ tục chi tiết trong thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Đồng thời, cần tăng cường tập huấn cho cán bộ trực tiếp thực hiện công tác này cũng như phát huy vai trò giám sát phản biện của Mặt trận tổ quốc trong thu hồi đất.

Hùng Long (ghi)