Đề xuất thay đổi cơ cấu giá điện và dỡ bỏ trợ cấp tiền mặt nhằm tái định hình hệ thống tính phí sử dụng điện
Đó là khuyến nghị được đưa ra trong Báo cáo “Đảm bảo công bằng xã hội trong quá trình cải cách ngành điện Việt Nam”, do Trung tâm Phân tích và dự báo (CAF) thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam thực hiện, công bố ngày 10/1/2017 tại Hà Nội, với sự hỗ trợ của Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) và Đại sứ quán Anh tại Việt Nam.
Trước đây, Chính phủ đã hỗ trợ các nhóm thu nhập thấp đối phó với giá điện tăng thông qua giá điện cơ bản và hỗ trợ tiền mặt. Tuy nhiên, từ năm 2014, Chính phủ đã bãi bỏ giá điện cơ bản, đồng thời trợ cấp hộ nghèo và hộ chính sách xã hội một khoản tiền hàng tháng tương đương với 30kWh sử dụng đầu tiên (với điều kiện sử dụng dưới 50kWh/tháng), điều chỉnh tăng đáng kể mức giá điện cho 50kWh tiêu thụ đầu tiên.
Theo báo cáo của CAF, thực hiện chính sách hỗ trợ hộ nghèo sử dụng điện hiện nay đang bộc lộ những hạn chế nghiêm trọng. Chẳng hạn, có rất nhiều đối tượng yếu thế bị bỏ sót nếu họ không thuộc danh sách hộ nghèo (người di cư, hộ cận nghèo, hộ có đối tượng nhận trợ cấp xã hội, những hộ không thể chứng minh sử dụng dưới 50kWh/tháng...). Mức trợ cấp còn quá thấp, đặc biệt đối với những hộ không thể tiếp cận được lưới điện quốc gia, trong khi chi phí hành chính trợ cấp tiền mặt cao tạo gánh nặng lên người thụ hưởng. Hệ thống thanh toán, báo cáo không bảo đảm được vai trò, công tác kiểm tra, rà soát chi phí hành chính có nguy cơ sai sót. Phổ biến chính sách tới các đối tượng hưởng lợi liên quan tới trợ cấp tiền mặt còn kém hiệu quả làm hạn chế mục tiêu trợ cấp, khó đạt được sự đồng thuận xã hội…
Từ những lý do trên, CAF đề xuất, duy trì giá ưu đãi cho 30kWh đầu tiên tiêu thụ hàng tháng với 2 lựa chọn chính sách gồm: Định một mức giá tối thiểu cho tất cả người tiêu dùng điện, dỡ bỏ trợ cấp tiền mặt; hoặc duy trì mức giá bậc thang như hiện hành đến năm 2020, đồng thời tích hợp việc hỗ trợ tiền mặt hiện nay cho các hộ nghèo sử dụng điện vào các chương trình hỗ trợ xã hội khác. Theo CAF, điều này sẽ giúp bảo đảm tất cả các hộ gia đình đều có thể tiêu dùng điện ít nhất là 30kWh/tháng. Nguồn chi chính sách trên sẽ thu thông qua tăng giá điện ở những bậc thang khác, như 1.484 đồng cho từ 31 - 50 kWh, 1.533 đồng từ 51 - 100kWh… Biện pháp này giảm thiểu được tác động từ giá điện tăng tới hộ nghèo và cận nghèo; trong khi doanh thu của EVN từ khu vực dân cư vẫn không thay đổi, vẫn có thể thực hiện mục tiêu hiệu quả tối ưu, bền vững về tài chính và môi trường, bảo đảm sự công bằng.
Đối với những hộ không được dùng điện lưới, CAF cho rằng, Chính phủ nên có chương trình trợ cấp năng lượng ở mức bảo đảm các đối tượng chính sách được tiêu dùng năng lượng thay thế tương đương với 30kWh điện mỗi tháng. Bên cạnh đó, cần xây dựng chỉ số thực hiện chính sách để giám sát, đánh giá, thúc đẩy việc phối hợp tốt hơn giữa các bên liên quan. Đồng thời, cải thiện phương thức tuyên truyền về những thay đổi chính sách để đạt được sự đồng thuận xã hội.
Ngọc Quỳnh
Theo Báo Công Thương